มหัศจรรย์ 1,000 วันแรก นับตั้งแต่คุณแม่ตั้งครรภ์จนถึงเด็กมีอายุ 2 ปี เป็นช่วงเวลาที่มีความสำคัญกับเด็กมาก ทั้งทางด้านร่างกาย สติปัญญา รวมไปถึงพัฒนาการทางด้านต่าง ๆ การได้รับนมแม่ ซึ่งเป็นอาหารคำแรกที่จะเข้าสู่ร่างกายของเด็กหลังคลอด มีความสำคัญมาก องค์การอนามัยโลกแนะนำให้เด็กกินนมแม่ตั้งแต่ชั่วโมงแรกหลังคลอด และให้นมแม่ต่อเนื่องอย่างน้อย 6 เดือน (exclusive breast feeding) โดยไม่ต้องกินน้ำและอาหารอื่น ๆ แต่การให้นมแม่จะเกิดขึ้นไม่ได้เลย หากละเลยปัญหาต่าง ๆ ที่จะเกิดขึ้นในการให้นม เช่น ท่าทางการให้นม และความผิดปกติของเต้านม แต่ปัญหาหลักที่พบมากที่สุด ได้แก่ การมีน้ำนมไม่เพียงพอ
 
นมแม่ดีที่สุด เนื่องจากนมแม่มีองค์ประกอบต่าง ๆ ทั้งสารอาหารที่จำเป็น รวมถึงองค์ประกอบที่มีประโยชน์ต่อการเติบโตและแข็งแรงของทารก และยังช่วยลดความเสี่ยงการเกิดโรคต่าง ๆ องค์กร UNICEF จึงได้ระบุความสำคัญของน้ำนมแม่ว่า “น้ำนมแม่เปรียบเสมือนวัคซีนเข็มแรกของทารก” 

การหลั่งน้ำนม (Lactogenesis) เกิดจากการทำงานร่วมกันของฮอร์โมนหลายชนิด โดยเริ่มตั้งแต่ปลายไตรมาสที่ 2 ของการตั้งครรภ์ เมื่อแรกคลอดควรให้ทารกเริ่มดูดกระตุ้นนมแม่ให้เร็วที่สุด ดูดกระตุ้นบ่อย ๆ ทุก 2-3 ชั่วโมง และดูดถูกวิธี เพื่อให้คุณแม่สร้างและหลั่งน้ำนมออกมาได้อย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้การพักผ่อนอย่างเพียงพอ การผ่อนคลายความเครียดของคุณแม่ ก็มีส่วนช่วยให้คุณแม่มีน้ำนมเพียงพอ

โภชนาการในช่วงการให้นม
นอกจากฮอร์โมนแล้ว ปัจจัยที่ส่งผลกระทบต่อปริมาณของน้ำนม คือ การกินอาหารที่เพียงพอและเหมาะสมของแม่ โดยแนะนำให้คุณแม่รับประทานอาหารให้ครบทุกหมู่และหลากหลาย ดื่มน้ำให้เพียงพอ เสริมด้วยวิตามินรวมอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้คุณแม่ได้รับพลังงานเหมาะสม สามารถสร้างน้ำนมที่มีคุณภาพดี และเพียงพอต่อความต้องการของลูก

สิ่งที่ช่วยให้น้ำนมมากขึ้น
สิ่งที่ช่วยให้น้ำนมมากขึ้น แบ่งเป็นกลุ่มที่เป็นยา เช่น Domperidone ซึ่งควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ และสารจากธรรมชาติที่เรารู้จักกันดี เช่น ขิง (ginger) เป็นต้น นอกจากนี้สิ่งที่ต้องคำนึงถึงและปัจจัยสำคัญในการเพิ่มปริมาณน้ำนมนั้น คือ การให้เด็กได้ดูดนมเร็ว ดูดบ่อย ดูดถูกวิธี และการดูแลตัวเองของแม่โดยการกินอาหาร วิตามิน และน้ำอย่างเหมาะสม รวมถึงการดูแลเรื่องสารอาหารที่สำคัญและจำเป็นของแม่ ลดความวิตกกังวลในชีวิตประจำวัน นอนหลับให้เพียงพอ จะมีส่วนช่วยให้การให้นมสำเร็จได้มากยิ่งขึ้น

เรียบเรียงโดย : พญ.วิภาวี สุวรรณบริบูรณ์ กุมารแพทย์โภชนาการ โรงพยาบาลเอกชล